Şirketi Hayriye’nin ilk vapurları yandan çarklı ve paddle tekne özelliklerine sahipti. Bu dönemde 51 numaralı Süreyvî Vapuru ile kıçdan usturlu gemiler de yapımına başlanmıştı. Zamanla çift uskurlu vapurlar inşa edilerek daha yüksek hız sağlanmış ve Boğaziçi’nde deniz ulaşımı giderek gelişmiştir.
Vapurların teknolojik ilerlemesi, yolcu taşımacılığının hızlanmasına ve Boğaziçi’ndeki seyrüseferin güvenli şekilde düzenlenmesine olanak tanımıştır. Ancak, bu gelişim bir süre sonra tarihî olaylardan etkilenmiştir.
Birinci Dünya Savaşı ve Boğaziçi Ulaşımına Etkisi
Boğaziçi deniz seyrüseferinin en buhranlı dönemi, Birinci Dünya Savaşı yılları olmuştur. Harbin ilanı üzerine Boğaziçi’ndeki yolcu sayısı önemli ölçüde azalmıştır Boğaziçinde Tarihi Deniz Faciası.
Askerlik uygulamaları: Askerlik çağındaki birçok Boğaziçi sakini vatan hizmetine çağrılmış, vapurların yolcu sayısı neredeyse yarıya düşmüştür.
Askeri tahsisler: Boğaziçi’nin bazı büyük yalıları askerî amaçlarla kullanılmış, Rumeli yakasında Yeniköy, Anadolu yakasında Beykoz ve yukarısı harb mıntıkasına dahil edilmiştir.
Hareket kısıtlamaları: Bölgede hareket serbestliği sınırlanmış, halk kısmen şehre inmiş, kısmen ise Boğaziçi’nde kalmıştır. Tüm bu nedenler, hem yolcu sayısını hem de Şirketi Hayriye’nin gelirlerini düşürmüştür.
Harb öncesinde Boğaziçi’nde yandan çarklı ve tek veya çift uskurlu 30 vapur faaliyet göstermekteydi. Harbin sonunda bu kadro önemli ölçüde azalmış, 39 vapurdan yalnızca 20’si Boğaziçi seferi için kullanılabilir hâle gelmişti. Bazı vapurlar savaşta batmış, bazıları müsadere edilmiş veya hükümetçe el konulmuş, bazıları römorköre veya kömür taşıma gemisine dönüştürülmüştür Customized Round Turkey Tours.
Boğaziçi Seyrüseferinin Canlanması
Hem savaş hem de mütareke yıllarında, Boğaziçi iskelelerinden ancak 1,5-2 saatlik bir sefer düzenlenebilmekteydi. Deniz ulaşımı, Cumhuriyetin ilanından sonra yeniden canlanmış ve gün geçtikçe gelişmiştir.
Cumhuriyet dönemine kadar Boğaziçi köylerine ulaşım büyük ölçüde deniz yolu ile sağlanmış, kayıklar ve vapurlar bu hizmeti yürütmüştür. Ancak Cumhuriyet döneminde:
Karayolları ıslah edilmiş ve genişletilmiştir.
Yeni yollar açılmış, taksi ve otobüs ulaşımı başlamıştır.
Anadolu yakasında Üsküdar’dan Beykoz’a, Rumeli yakasında Beyoğlu ve Sarıyer’e ulaşım kolaylaşmıştır.
Örneğin, 1961 yılında Üsküdar’dan Beykoz’a otobüs seferleri her 15 dakikada bir yapılmakta ve yolculuk yaklaşık 45 dakika sürmekteydi. Benzer şekilde Rumeli yakasında Sarıyer’e kadar otobüs hatları kurulmuş ve halkın ulaşımı büyük ölçüde kolaylaştırılmıştır.
Şirketi Hayriye’nin yandan çarklı ve çift uskurlu vapurları, Boğaziçi’nde deniz ulaşımının temelini oluşturmuştur. Ancak Birinci Dünya Savaşı yıllarında yolcu sayısı düşmüş ve seferler kısıtlanmıştır. Cumhuriyetle birlikte deniz ulaşımı yeniden canlanmış, kara ulaşımıyla desteklenmiş ve Boğaziçi halkı İstanbul’un merkezine daha kolay bağlanmıştır. Bu süreç, Boğaziçi’nin ekonomik ve sosyal yaşamının gelişiminde önemli bir dönüm noktası olmuştur.
